Taşımacılık sektörü, yalnızca ekonomik faaliyetlerin değil aynı zamanda kamu güvenliğinin de omurgasıdır. Kara, hava veya deniz fark etmeksizin taşımacılık hizmetinin güvenli şekilde yürütülmesi; iyi eğitimli, yeterlilik belgeli ve mevzuata hâkim personel gerektirir. Bu nedenle taşımacılıkta mesleki yeterlilik belgesi, hem Türkiye’de hem de Avrupa ülkelerinde sektörel denetimin temel aracı haline gelmiştir.
Bahsi geçen belgeler, sadece bir formalite değil; uluslararası güvenlik kültürünün ayrılmaz bir parçasıdır. Türkiye’de Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı, Avrupa’da ise European Commission (EC) ve İngiltere’de Department for Transport (DfT) benzer yaklaşımla hareket eder. Amaç, sektörde hem hizmet kalitesini hem de güvenliği artırmaktır.
Yasal Mevzuata Göre Zorunluluk
Türkiye’de taşımacılık faaliyetleri, 4925 Sayılı Kara Yolu Taşıma Kanunu ve Kara Yolu Taşıma Yönetmeliği ile düzenlenmiştir. Bu yönetmelik, taşımacılık yapan her firma ve sürücünün mesleki yeterlilik belgesine sahip olmasını şart koşar.
Kanun ve Yönetmeliğin amacı;
- Trafik güvenliğini artırmak
- Taşımacılıkta hizmet kalitesini standardize etmek
- Yetki belgesi suistimallerinin önüne geçmektir.
Belgesiz faaliyet yürüten kişi veya kuruluşlar, idari para cezaları ve belge iptalleriyle karşılaşabilir. Bu durum yalnızca Türkiye’ye özgü değildir; Avrupa’da da benzer şekilde belgesiz taşımacılık ciddi yaptırımlarla sonuçlanır.
Avrupa ve İngiltere’de Mesleki Yeterlilik Düzeni
Avrupa Birliği, taşımacılıkta kaliteyi ve güvenliği garanti altına almak için 2003 yılında Directive 2003/59/EC adlı düzenlemeyi yürürlüğe koymuştur. Bu direktif, sürücülerin ve yöneticilerin mesleki eğitimden geçmesini zorunlu kılar.
Bu düzenleme kapsamında:
- Her ticari sürücü “Driver Certificate of Professional Competence (Driver CPC)” belgesine sahip olmak zorundadır.
- Belgeler her beş yılda bir yenilenir ve sürekli mesleki gelişim eğitimi zorunludur. Temel olarak her yıl en az 1 günlük eğitim almayı zorunlu kılar.
- Eğitimler yalnızca akredite kurumlarca verilebilir.
İngiltere, AB’den ayrılmış olmasına rağmen bu sistemin büyük kısmını ADR Regulations 2009 ve Transport Manager CPC Requirements ile sürdürmektedir. Özellikle tehlikeli madde taşımacılığında, Driver CPC (Sürücü Mesleki Yeterlilik Belgesi) ve ADR sürücü sertifikası bulunmayan kişilerin araç kullanması yasaktır.
Kısacası, ister Almanya’da ister İngiltere’de olsun taşımacılık faaliyetlerinin profesyonelce yürütülmesi yeterlilik belgeli personel istihdamıyla mümkün olur. Türkiye’nin mevzuat yapısı da bu Avrupa standartlarıyla uyumlu hale getirilmiştir ve bu doğrultuda Kara Yolu Taşımacılık Faaliyetleri Mesleki Yeterlilik Eğitim Yönetmeliği ile standartlar ve zorunluluklar belirlenmiştir.
Şirketler İçin ÜDY ve ODY Belgeleri Zorunluluğu
Türkiye’de taşıma yetki belgesine sahip her firmanın faaliyet türüne uygun yönetici istihdam etmesi gerekir. Bu noktada iki temel belge türü öne çıkar:
ÜDY (Üst Düzey Yönetici) Belgesi
Bir gerçek veya tüzel kişiliği temsil ve ilzam ederek ve/veya bunların tamamını fiilen sevk ve idare ederek yöneten kişilerin yani; genel müdür, müdür, genel sekreter, yönetim kurulu üyesi gibi pozisyonlardaki kişilerin alması gereken belgedir. Bu nedenle eğitim konuları da buna göre belirlenmiştir. Daha büyük miktarlarda faaliyeti bulunan ve taşımacılık yapan firmalarda yöneticilerin sahip olması gereken belgedir. ÜDY belgesine sahip yöneticiler, hem operasyonel hem de hukuki süreçlerde uluslararası taşımacılık kurallarına hâkimdir. Uluslararası veya yurt içi ile yolcu veya eşya taşımacılığı yapacak firmalara göre ayrılan 4 Çeşit ÜDY Belgesi vardır.
ODY (Orta Düzey Yönetici) Belgesi
Taşımacılık yapan işletmelerin idareci, uzman, şef ve operasyon yöneticisi gibi orta düzey yöneticileri için zorunludur. ODY belgesi, firmaların günlük operasyonlarını mevzuata uygun biçimde yürütülmesini sağlamak üzere Avrupa ülkeleri ve İngiltere’den farklı olarak ülkemizde zorunlu hale getirilmiştir.
Bu belgeler, yöneticilerin yalnızca sektörel deneyimle değil eğitim ve sınav başarısıyla da yetkinlik kazandığını gösterir.
Sürücüler İçin SRC 1234 ve ADR (SRC5) Belgeleri
Ticari araç kullanan sürücüler için SRC belgeleri (1234) ve ADR SRC5 belgesi yasal bir gerekliliktir. Bu belgeler; sürücünün taşımacılık güvenliği, mevzuat bilgisi ve acil durum yönetimi konularında yeterliliğini belgelendirir.
Avrupa’da bu sistem, Driver CPC yapısıyla paraleldir. İngiltere’de ADR sertifikası olmayan bir sürücü, tehlikeli madde taşıdığı anda 5000 sterline kadar para cezası ve sürüş yasağıyla karşılaşabilir. Ülkemizde de sürücülerin yeterliliğine ve bunu sağlamak için eğitimlerine özel önem verilmekte ve yakından takip edilmektedir. Bu doğrultuda sürücülerin belgeleri de tıpkı ÜDY ve ODY belgelerinde olduğu gibi; yolcu, eşya ve yurt içi, uluslararası olmak üzere 4 farklı türe ayrılmıştır.
SRC 1 – Uluslararası Yolcu Taşımacılığı
Yurt dışı yolcu taşımacılığı yapan sürücüler için geçerlidir. Bu belgesi olmayan sürücülerin yurt dışına yolcu taşımaları yasaktır.
SRC 2 – Yurt İçi Yolcu Taşımacılığı
Şehirler arası otobüs ve minibüs ile yolcu taşımacılığı yapacak sürücüler için zorunludur.
SRC 3 – Uluslararası Yük Taşımacılığı
Yurt dışına kara yoluyla yük ve eşya taşımacılığı yapacak sürücülerinin alması gereken belgedir.
SRC 4 – Yurt İçi Yük Taşımacılığı
Yük ve eşya taşımacılığını sadece şehir içi veya şehirler arası yapacak sürücüler için gereken yeterlilik belgesidir. Ülkemizde özellikle kamyon ve kamyonetlerle bu kapsamda taşımacılık yapan kişilerin bu belgelerii almaları gerekmektedir.
SRC belgesi alması gereken kişi sayısı, ülkemizde çok fazla olduğundan Avrupa ve İngiltere ile farklılıkları vardır. Ülkemizde SRC1234 belgelerine ilişkin 1 kez eğitim alındığında belge süresiz geçerli olmaktadır. Ayrıca özellikle yönetmelik çıktığı tarih olan 2003 yılında 3 yıllık tecrübesi olanlara bu belgeler doğrudan verilmiştir. Avrupa ve İngiltere’de ise her yıl en az 1 gün olmak üzere 5 yıl içerisinde 5 gün eğitim alınmaması durumunda Driver CPC (Sürücü Yeterlilik Belgeleri) dondurulmakta ve bu kişilerin taşıma yapmasına izin verilmemektedir.
ADR (SRC5) – Tehlikeli Madde Taşımacılığı
ADR SRC5 belgesi, Avrupa’nın ADR Konvansiyonu’na dayanır. Bu belge, sürücülerin tehlikeli maddelerin güvenli taşınmasında uzman olduklarını gösterir. Söz konusu belge, 5 yılda bir yenilenir. Eğitimler ve sınavlar, Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı tarafından ciddiyetle takip edilir.
Tehlikeli Madde Taşımacılığında TMGD’nin Önemi
Türkiye’de ve Avrupa’da tehlikeli madde taşımacılığı yapan her işletmenin bir Tehlikeli Madde Güvenlik Danışmanı (TMGD) bulundurması zorunludur. Bu sistemin AB’deki karşılığı “DGSA – Dangerous Goods Safety Advisor” düzenlemesidir.
Danışmanlar, taşıma sürecinin her aşamasında güvenliği sağlar:
- Tehlikeli maddelerin sınıflandırılması
- Uygun ambalaj ve etiketleme yapılması
- Kaza önleme planlarının hazırlanması
- Eğitim kayıtlarının tutulması gibi konularda işletmelere öneriler sunarlar ve eksiklikleri raporlayarak tamamlanması için firma yetkililerine danışmanlık yaparlar. TMGD görevine ilişkin hizmet bu konuda yetkilendirilen Kuruluşlardan alınabileceği gibi eğitime katılıp sınavı geçen firmanın kendi personeli de bu hizmeti yapabilir.
Avrupa’da DGSA bulundurmayan firmalar, genellikle taşımacılık lisanslarını kaybeder. Türkiye’de ise aynı durum idari yaptırımlar ve para cezalarıyla sonuçlanır.
Belgesiz Faaliyetin Sonuçları
Yasal gereklilikleri yerine getirmeden faaliyet yürütmek, taşımacılık sektöründe hem ekonomik hem de itibar açısından büyük zararlar doğurur.
Belgesiz faaliyetlerin sonuçları şunlardır:
- İdari para cezaları (Türkiye’de on binlerce TL’ye kadar)
- Yetki belgesi iptali
- Trafik denetimlerinde araç bağlanması
- İhale ve sözleşme süreçlerinden men edilme
- Müşteri güveninin kaybedilmesi.
Taşımacılık belgesi cezaları ile karşılaşmamak ve itibar kaybetmemek için firmaların belgeleri alması zorunludur.
Sonuç: Belgeli Taşımacılık, Güvenli Gelecek
Taşımacılıkta mesleki yeterlilik belgesi, hem yasal zorunlulukları yerine getirmek hem de profesyonel bir iş modeli oluşturmak anlamına gelir. Türkiye’nin uyguladığı sistem, bugün Avrupa ve İngiltere’deki en yüksek güvenlik standartlarıyla büyük oranda paralel hale gelmiştir.
ÜDY, ODY, SRC ve ADR (SRC5) belgeleriyle donanmış personel;
- Denetimlerde avantaj sağlar,
- Hizmet kalitesini yükseltir,
- İş güvenliği kültürünü yaygınlaştırır.
TUGEM Eğitim olarak biz, Türkiye ve Avrupa standartlarını birleştiren yapımızla;
taşımacılık sektöründeki firmalara uluslararası geçerliliğe sahip ÜDY, ODY, SRC , ADR (SRC5) ve TMGD, IMDG, RID eğitimleri sunuyoruz. Hedefimiz, işletmelerin sadece yasal değil, küresel anlamda da rekabet gücüne sahip olmalarını sağlamaktır.