Karayolu taşımacılığı, hem insan hem de yük güvenliği açısından yüksek sorumluluk gerektiren bir alandır. Bu nedenle yalnızca direksiyon becerisi, ticari taşıma yapmak için yeterli kabul edilmez. Türkiye’de taşımacılık faaliyetlerinin Karayolu Taşıma Kanunu ve ilgili yönetmelikler çerçevesinde mesleki standartlara bağlanmasının nedeni de budur. Bu düzenlemelerin temelini oluşturan unsurlardan biri SRC belgesi, yani sürücü mesleki yeterliliğidir.
SRC belgesi, yolcu ve yük taşımacılığı yapan sürücülerin belirli bilgi, beceri ve farkındalık düzeyine sahip olduğunu resmî olarak belgeleyen bir yeterlilik sistemidir. Eğitimler MEB tarafından yetkilendirilmiş kurumlarda yürütülür ve sınavlar yine MEB tarafından yapılır. Bu sistem, yalnızca iç hukuk açısından değil uluslararası standartlara uyum yönüyle de önem taşır. Avrupa Birliği ülkelerinde ve İngiltere’de uygulanan Driver CPC mesleki yeterlilik modeli, Türkiye’deki SRC yapısıyla büyük ölçüde benzer prensiplere dayanır.
SRC Belgesi Nedir ve Neden Zorunludur?
SRC belgesi, ticari amaçla yolcu veya yük taşıyan sürücülerin mesleği icra edebilmesi için gerekli olan resmî mesleki yeterlilik belgesidir. Bu belge; sürücünün taşımacılık mevzuatını, trafik güvenliği ilkelerini, yükleme ve yolcu güvenliği kurallarını bildiğinin kanıtıdır.
Belgenin zorunlu olmasının temel gerekçeleri:
- Taşımacılık sektöründe can ve mal güvenliğini artırmak.
- Sürücülerin hukuki sorumluluk bilinci oluşturmasını sağlamak.
- Sektörde standart hizmet kalitesi oluşturmak.
- Denetimlerde belgeli ve eğitimli personel şartını karşılamak.
Belgesiz taşıma faaliyetinde bulunan sürücüler hem kendi adlarına hem de çalıştıkları firmalar adına ağır idari yaptırımlarla karşı karşıya kalabilmektedir.
SRC Belgesi Türleri ve Kapsamları
SRC belgeleri, yapılacak taşımacılığın türüne göre sınıflandırılır:
- SRC 1: Uluslararası yolcu taşımacılığı
- SRC 2: Yurt içi yolcu taşımacılığı
- SRC 3: Uluslararası yük/eşya/kargo taşımacılığı
- SRC 4: Yurt içi yük/eşya/kargo taşımacılığı
- SRC 5 (ADR): Tehlikeli madde taşımacılığı. Bu belgenin eğitimleri ve süreci Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı tarafından yürütülmektedir.
Üst kapsamlı belge alan sürücüler, daha alt kapsamları da karşılamış sayılır. Örneğin SRC 1 alan bir sürücü SRC 2; SRC 3 alan ise SRC 4 kapsamındaki faaliyetleri de yerine getirebilir.
SRC Belgesi Nasıl Alınır?
SRC almak isteyen sürücüler (SRC5 Hariç), MEB tarafından yetkilendirilen eğitim kurumlarında derslere katılır ve zorunlu müfredatı tamamlar. Eğitimlerin en az %80’ine katılmak mecburidir. Eğitimleri ve sınavları MEB yürüttüğünden dolayı ehliyet alımındakine benzer şekilde eğitimler uygulanmaktadır. Program tamamlandıktan sonra sürücüler, MEB tarafından yapılan yazılı sınava girer. Sınavda başarı için en az 60 puan gereklidir.
SRC belgesi alma şartları aşağıdaki şekilde sıralanabilir:
- En az ilkokul mezunu olmak.
- Gerekli sınıfta sürücü belgesine sahip olmak.
- Adli sicil kaydında mesleğin icrasını engelleyen durumların bulunmaması.
- Kursa kayıt ve müfredat şartlarını yerine getirmek.
Yukarıdaki şartları sağlayan ve sınavda başarılı adayların belgeleri, sistem üzerinden Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığına iletilir ve SRC belgeleri düzenlenir.
SRC Eğitiminin İçeriği ve Sürücülere Sağladığı Faydalar
SRC eğitim programları, Karayolu Taşıma Faaliyetleri Mesleki Yeterlilik Eğitimi Yönetmeliği çerçevesinde hazırlanır. Eğitimler kapsam olarak oldukça geniştir:
- Karayolu taşımacılığı mevzuatı
- Sürücülerin hukuki sorumlulukları
- Trafik güvenliği ve defansif sürüş teknikleri
- Yük emniyeti, ağırlık dağılımı ve denge
- İletişim, yolcu ilişkileri, kriz yönetimi
- Temel ilkyardım ve acil durum müdahale adımları
- Ekonomik ve çevreye duyarlı sürüş teknikleri.
Bu eğitimlerin sürücülere sağladığı faydalar sadece belge almakla sınırlı değildir. Eğitimli sürücüler, trafikte daha güvenli davranır, kazaya sebep olabilecek riskleri daha iyi analiz eder ve firmaların operasyonel maliyetlerinin düşmesine katkı sağlar.
Moto Kuryeler İçin Mesleki Yeterlilik Dönemi
Son yıllarda e-ticaret ve hızlı teslimatın yaygınlaşması, motosikletli kuryeleri şehir içi taşımacılığın kilit aktörleri hâline getirdi. Ancak özellikle İstanbul, Ankara ve İzmir gibi büyükşehirlerde motorlu kuryelerin karıştığı kaza sayıları ciddi bir sorun hâline gelmiş durumda.
Yaşanan durumlar neticesinde mevzuat çalışmalarında moto kuryeler için mesleki yeterlilik sistemi oluşturulması gündeme alınmıştır. Bu yaklaşım, hem can güvenliğini artırmayı hem de kurye hizmetlerinde belirli bir kalite standardı oluşturmayı amaçlamaktadır. Yakın dönemde motosikletli teslimat personelinin de tıpkı ticari araç sürücüleri gibi zorunlu eğitimden geçirilmesi planlanmaktadır.
Ticari Taksilerde SRC Zorunluluğunun Bulunmaması ve Ortaya Çıkan Sorunlar
Karayolu yolcu taşımacılığının önemli bir bölümünü ticari taksiler oluştursa da taksici esnafı için SRC zorunluluğu bulunmamaktadır. Bu durum, özellikle metropol şehirlerde belirgin sorunlara yol açmaktadır:
- Mesleğe girişte hiçbir asgari eğitim standardı bulunmaması
- Yolcu şikâyetlerinde artış
- İletişim, trafik etiği ve hizmet kalitesi konularında büyük farklılıklar
- Yoğun trafikte güvenliği etkileyen davranış farklılıkları.
Uluslararası uygulamalarda taksi sürücülerinin dahi temel mesleki yeterlilik eğitimi aldığı düşünüldüğünde Türkiye’de bu boşluk sektörün genel imajını olumsuz etkileyen bir unsur hâline gelmiştir.
Avrupa ve İngiltere’de 5 Yılda Bir Zorunlu Mesleki Eğitim
Avrupa Birliği ülkeleri ile Birleşik Krallık, sürücü mesleki yeterliliğini sürekli güncellenmesi gereken bir beceri olarak görür. Bu nedenle Driver CPC adıyla bilinen model çerçevesinde her sürücü:
- 5 yılda bir
- Toplam 35 saatlik periyodik mesleki eğitim almak zorundadır.
Eğitimleri tamamlamayan sürücüler ticari taşıma yapamaz. Bahsi geçen yaklaşım, hem sektördeki kaliteyi hem de trafik güvenliğini ciddi biçimde yükseltmiştir.
Türkiye’de Periyodik Eğitim İhtiyacı
SRC sistemi güçlü bir temel oluştursa da AB’deki gibi periyodik eğitim modelinin Türkiye’de zorunlu hâle getirilmesi gerektiği artık daha sık dile getirilmektedir.
Bunun gerekçeleri:
- Mevzuat ve teknik bilgiler sürekli değişmektedir,
- Sürücülerin mesleki refleksleri zamanla zayıflamaktadır,
- Şehir içi trafik dinamikleri giderek karmaşık hâle gelmektedir,
- Mesleğin profesyonellik standardının korunması için düzenli eğitim şarttır.
Hem SRC sahiplerinin hem ticari taksi sürücülerinin hem de moto kurye personelinin ortak bir çatı altında periyodik eğitim almaları, Türkiye’nin trafik güvenliği açısından önemli bir adım olacaktır.
TUGEM ile Mesleki Yeterlilik Sürecine Profesyonel Destek
TUGEM Eğitim, MEB tarafından yetkilendirilmiş bir kurum olarak SRC eğitimlerinde hem mevzuata uygun hem de sektörel deneyime dayalı programlar sunmaktadır. Sürücülerin belgeye giden süreçte karşılaştıkları tüm teknik ve idari aşamalar, uzmanlar tarafından adım adım takip edilir.
TUGEM’in yaklaşımı yalnızca belge kazandırmak değil aynı zamanda;
- Trafikte güvenlik bilinci oluşturmak
- Sektörde profesyonel standartları yükseltmek
- Sürücülere uzun vadeli mesleki gelişim yaklaşımı kazandırmaktır.
TUGEM’in 20 yıllık deneyimiyle hazırlanan eğitimler, sürücülere hedefine ulaşmasını sağlamaktadır. Siz de TUGEM ile iletişime geçerek ihtiyacınız olan belgeyi almak için ilk adımı atabilirsiniz.